ÖZETİ:

AB hukuku ihlallerini bildiren kişilerin korunmasına ilişkin Direktif (AB) 2019/1937

DİREKTİFİN AMACI NEDİR?

It establishes rules and procedures to protect ‘whistleblowers’, individuals who report * information they acquired in a work-related context on breaches * of EU law in key policy areas. İhlaller, hem yasa dışı eylemleri ya da ihmalleri hem de kötü niyetli uygulamaları içerir.

ÖNEMLİ NOKTALARI

Mevzuat aşağıdakilerle ilgili raporları kapsar:

• aşağıdaki alanlardaki kural ihlalleri (ekin I. Kısmında ayrıntılı olarak listelenmiştir)

  • kamu alımları

  • finansal hizmetler, ürünler ve pazarlar; kara para aklama ve terör finansmanının önlenmesi

  • ürün güvenliği ve uyumluluğu

  • demiryolu, karayolu, denizcilik ve iç su sektörlerinde ulaşım güvenliği

  • atık yönetiminden kimyasallara kadar çevrenin korunması

  • radyasyondan korunma ve nükleer güvenlik

  • gıda ve yem güvenliği, hayvan sağlığı ve refahı

  • hasta hakları ve tütün kontrolleri dahil olmak üzere halk sağlığı

  • tüketici koruması

  • mahremiyetin ve kişisel verilerin korunması, güvenlik ve bilgi sistemleri;

• AB’nin mali çıkarlarını etkileyen ihlaller

• AB rekabet ve Devlet yardımı kurallarının ihlalleri ve ulusal kurumlar vergisi kurallarının ihlalleri dahil olmak üzere iç pazarla ilgili ihlaller.

Mevzuat, halihazırda ihbar (özellikle finansal hizmetler, kara para aklama, terörün finansmanı, ulaşım güvenliği ve çevre koruma konularında) ile ilgili kuralları içeren belirli AB mevzuatını tamamlamaktadır.

Direktif şunları yapmaz:

• AB hükümetlerinin ulusal güvenliklerini koruma sorumluluğunu etkilemek;

• sınıflandırılmış bilgilerin, yasal ve tıbbi profesyonel ayrıcalıkların, adli işlemlerin gizliliğinin veya ceza muhakemesi kuralının korunmasına ilişkin AB veya ulusal yasaları etkilemek;

• çalışanların temsilcilerine veya sendikalara danışma haklarına ilişkin ulusal kuralları geçersiz kılar.

The Mevzuat, iş temelli ilişkileri sona erdikten sonra rapor verenler de dahil olmak üzere, özel ve kamu sektöründe çalışan çok çeşitli kişileri kapsamaktadır:

• çalışanlar, serbest meslek sahipleri, hissedarlar, işletmelerin idari, yönetim ve denetim organlarına mensup kişiler, gönüllüler, kursiyerler ve iş başvurusunda bulunanlar;

• muhbirlere gizli bir şekilde yardım eden kişiler, işyerinde misillemeye* maruz kalabilecek bir muhbirle bağlantılı kişiler ve ihbarcıyla bağlantılı tüzel kişiler.

Kişiler, endişelerini kamuoyuna açıklamaları halinde, aşağıdaki koşullar sağlandığı takdirde korunur:

• önce (dahili ve) harici olarak rapor edildi, ancak herhangi bir işlem yapılmadı;

• Kamu yararına yakın veya açık bir tehlike olduğuna, bir misilleme riski olduğuna veya endişelerinin gerektiği gibi ele alınma olasılığının düşük olduğuna makul bir şekilde inanmak.

Raporlama düzenlemeleri şunları içerir:

• dahili kanallar: 50 veya daha fazla çalışanı olan tüm özel şirketler ve prensip olarak tüm kamu kurumları, gizliliği sağlayarak etkin raporlama kanalları oluşturmalıdır; 50’den az çalışanı olan kamu kurumları ve nüfusu 10.000’den az olan belediyeler muaf tutulabilir;

• dış kanallar: uygun ulusal makamlar, gizli raporlamayı mümkün kılan raporlama kanalları oluşturmalıdır;

• iç ve dış kanallardan alınan raporların ele alınması için takip prosedürleri ve son tarihler. Bunlar şunları içerir

  • kesinlikle sınırlı durumlar dışında, ihbarcının kimliğini açıklamama görevi

  • AB veri koruma mevzuatına uygunluk

  • alınan her sözlü veya yazılı raporun kayıtları.

Yasal koruma

Yasal korumaya hak kazanmak için, bir kişinin aşağıdakileri yapması gerekir:

• bildirdikleri bilgilerin mevzuat kapsamında olduğuna ve raporlama sırasında doğru olduğuna inanmak için makul gerekçelere sahip olmak;

• sağlanan iç veya dış kanalları kullanarak yetkili makamlara ihlali bildirin. İhlalin kurum içinde etkin bir şekilde ele alınabileceği ve herhangi bir misilleme riskinin bulunmadığını düşündükleri durumlarda, ihbarcıların öncelikle dahili olarak (kuruluş içinde) rapor vermeleri teşvik edilir. Ancak, önce dahili olarak veya doğrudan harici olarak yetkili makamlara rapor vermeyi seçebilirler.

ihbarcılar:

• işten çıkarma, rütbe indirme, yıldırma ve kara listeye alma gibi her türlü misillemeye karşı korunur;

• cezai ve sınır ötesi hukuk davalarında adli yardıma ilişkin AB kurallarına uygun olarak, özellikle bağımsız bilgi ve tavsiye ve adli yardım olmak üzere uygun destek önlemlerine erişime sahip olmak;

• geçici yardım ve sözleşmelerindeki ifşa etmeme maddelerini ihlal etme sorumluluğundan muafiyet gibi uygun iyileştirici önlemlere erişim hakkına sahiptir.

AB ülkeleri şunları yapmalıdır:

• uygun dahili ve harici raporlama kanallarının mevcut olduğundan emin olmak;

• ihbarcıya karşı herhangi bir misilleme yapılmasını önlemek için gerekli önlemleri almak;

• Raporlarda yer alan iddialarla ilgili kişilerin etkin bir hukuk yolu, adil yargılanma, masumiyet karinesi ve savunma haklarına saygı duyma;

• Direktifin belirli kurallarının ihlali için, örneğin raporlamayı engelleyen veya ihbarcıya misilleme yapan kişiler için etkili, orantılı ve caydırıcı cezalar sağlamak;

• Direktifi iç hukuka aktarmalı ve 17 Aralık 2021’e kadar aktarım tedbirlerini Avrupa Komisyonu‘na bildirmelidir; 50 ila 249 çalışanı olan özel şirketlerin iç raporlama kanallarını 17 Aralık 2023’e kadar kurma yükümlülüğüne ilişkin hükümlerin aktarılması için olası bir muafiyet ile;

• Komisyona, alınan raporların ve açılan soruşturmaların sayısı ve bunların sonuçları ve mali sonuçları hakkında yıllık veriler sağlar.

Komisyon , Avrupa Parlamentosu‘na ve Konsey‘e şunları sunar:

• Direktifin 17 Aralık 2023’e kadar AB ülkelerinin ulusal yasalarına dahil edilmesine ilişkin ilk kamuya açık ve kolay erişilebilir rapor; ve

• 17 Aralık 2025’e kadar direktifin uygulanması ve yapılması gereken olası değişiklikler hakkında bir saniye.

MEVZUAT NE ZAMAN GEÇERLİDİR?

16 Aralık 2019 tarihinden itibaren uygulanmakta olup 17 Aralık 2021 tarihine kadar AB ülkelerinde yasalaşması gerekmektedir.

GENEL BİLGİLER

Daha fazla bilgi için, bkz:

• İhbarcı koruması: Komisyon, AB çapında yeni kurallar belirler (Avrupa Komisyonu).

ANAHTAR TERİMLER

Rapor: bir ihlalin bildirildiği sözlü veya yazılı iletişim.

İhlal: yasa dışı olan veya AB mevzuatının amacını aşan eylem veya ihmal.

Misilleme: İşyerinde ihbarcıya zarar verebilecek her türlü doğrudan veya dolaylı davranış.

ANA BELGE

Birlik hukuku ihlallerini bildiren kişilerin korunmasına ilişkin 23 Ekim 2019 tarihli Avrupa Parlamentosu ve Konseyinin (AB) 2019/1937 sayılı Direktifi.
(RG L 305, 26.11.2019, s. 17-56)